‘All good things come to an end’

Akwaaba!

Welkom bij weer een nieuwe (en helaas ook laatste) blog..

De 3 maanden zijn voorbijgevlogen en ook deze week neem ik jullie weer mee in mijn Ghanese leven.

Na deze blog zal ik met mijn ouders en Roos nog 2 weken rondtrekken door Ghana maar dit zal ik niet meer bloggen (iets met: ultiem genieten nu het nog kan en verder helemaal niets!).

Lezen jullie weer mee?

Op maandagochtend vertrok Sasha al vroeg met de trotro richting LUV fm, het grootste radiostation van de Ashanti Region. Via het netwerk van Anthony had ze kunnen regelen dat ze een dagje backstage mocht kijken. Radio is in Ghana enorm groot, iedereen luistert er de hele dag naar en het is zelfs populairder dan televisie. Jasmine en ik bleven die dag thuis. Omdat we al veel dingen hadden afgerond wisten we even niet meer zo goed wat we die dag zouden gaan doen. Uiteindelijk kwam het neer op het doen van de was en het spelen met de buurkinderen. We deden dans en tekenwedstrijdjes en toen het heetste moment van de dag voorbij was besloot ik even een ommetje door de buurt te maken en wat straatjes te verkennen waar ik nog niet eerder was geweest. Halverwege mijn wandelingetje kwam een bij een kraampje waar een vrouw gefrituurde yam met shito (vispasta) en peppa (sambal) verkocht. ‘Obroni, you are invited!’ riep ze al vanuit de verte. Ik werd haast haar kraampje in getrokken en kreeg een flinke zak met yam in mijn handen gedrukt. ‘Obroni, bra’ (blanke, kom!), en ze trok me mee naar de overkant van de zandweg waar een vrouwtje in een kleine kapperszaak op een tuinstoeltje naar de radio zat te luisteren. De vrouw werd van haar stoel getrokken en ik werd er in geduwd. De radio werd op standje oorverdovend gezet en ik kreeg een afwasteil op mijn schoot waarin ik mijn handen kon wassen. Ik mocht niet weg voor het laatste stukje yam was doorgeslikt.

Op dinsdagochtend was Akwasi, een van de buurkinderen, jarig. Doordat ik mijn eigen verjaardag in Ghana heb gevierd weet ik inmiddels wat de verjaardagsgebruiken zijn en daarom lag er de avond voor zijn verjaardag al een flinke fles water klaar in de koelkast zodat ik de volgende ochtend het watergevecht zou kunnen beginnen. Nadat hij weer droge kleren aan had vertrokken we richting Tech Junction om de laatste 2 tassen uit te delen aan de daklozen. Een paar dagen eerder hadden we een vrouw met 2 kleine jongetjes aangetroffen op de brug die ons wanhopig aanklampten. Het was erg confronterend en alle drie waren we er nog een tijdje ondersteboven van geweest. Dit gezin had écht niets en de blik in hun ogen verried een hoop lijden. Aangekomen op Tech zagen we het gezin ‘gelukkig’ weer zitten. Één van de jongetjes zat op de grond, met een stukje houtskool had hij een racebaan op de grond getekend en met een geïmproviseerd autootje (een stukje van een plastic bekertje) zat hij te spelen. Het andere jongetje stond een stukje verderop te bedelen. Moeder zat met haar rug naar de voorbijgangers toegekeerd te staren naar de auto’s die onder de brug voorbij raasden. We zetten de tas neer bij de vrouw en lieten zien wat erin zat, ik heb nog nooit in mijn leven iemand zó dankbaar zien kijken en ook de jongetjes kwamen direct op de tas afstormen en riepen ‘medaase, medaase, by Gods grace!’ (dankjewel!). Voorbijgangers stopten om ons de hand te schudden en ons te zegenen. Ook een tweede vrouw gaven we goed gevulde tas, ook zij was enorm dankbaar. Nadat de tassen waren uitgedeeld gingen we richting de school waar Queen B werkt. Ze had ons al tijdens de eerste week in Ghana gevraagd of we eens langskwamen en nu was het perfecte moment. Ze wilde echter geen aanwijzingen geven over de locatie van de school, volgens mij om te testen hoe goed we inmiddels wel of niet ingeburgerd zijn. Ze was dan ook verbaasd toen we ineens in haar lokaal opdoken zonder haar gebeld te hebben. Ook voor B hadden we wat TLM’s meegenomen en uiteraard moesten deze weer gepresenteerd en gefotografeerd worden. Het was een drukte van jewelste op de school, de examens waren net afgerond en dus waren de kinderen alleen nog maar op school om te spelen. De school bevond zich in een soort grote zandbak aan de rand van een dorp die geleidelijk overging in een vuilstortplaats waar ook wat golfplaten krotjes tussen stonden. B trommelde haar vriendin Betty en een andere collega op en met z’n allen namen we plaats aan een tafel in een van de lokalen. Na een tijdje kwam B terug met Kenkey, een bal van gestampte mais die je eet met een saus van okra, shito, peppa en een stukje vis (ook de vissenkop en de graten hoor je op te eten!). Tijdens het eten staarde ik naar buiten en zag ik kinderen spelen met stukken afval, een stukje verderop waren kinderen aan het touwtjespringen met een touw gemaakt van aan elkaar geknoopte plastic zakjes. Een blinde of slechtziende jongen liep voorbij met een bezemstok met aan het einde een plastic flesje dat over de grond schraapte. Zoals ik al eerder heb gezegd; mensen zijn hier creatief en inventief. Het is niet de eerste keer dat ik een dergelijke ‘uitvinding’ heb gezien. Laatst zag ik bijvoorbeeld iemand die een rolstoel had gemaakt van een plastic tuinstoel en wat fietswielen! Nadat we allemaal onze maag goed gevuld hadden en nog even hadden zitten kletsen met ‘de meiden’ gingen we weer op huis aan.

Op woensdagochtend vertrok ik richting de campus om op zoek te gaan naar de Faculty of Art. Ik zou die dag een lecture van de opleiding Art Therapy bijwonen en ik was erg benieuwd hoe ze ‘mijn beroep’ hier zouden uitoefenen. Ik was überhaupt erg verbaasd over het feit dat Art Therapy hier een begrip is. Het duurde niet lang voor ik het gebouw gevonden had en via via werd ik naar de juiste contactpersoon geleid. De les zou om 10.30 beginnen maar om 11.00 zat ik nog steeds met mevrouw Osei in haar kantoor. ‘The students never want to attend class, their term is ending and now they have other priorities, like finishing their practical assignments’. Ze ging nog een keer naar het lokaal om te tellen hoeveel studenten er inmiddels zaten maar kwam geïrriteerd weer terug. Driftig begon ze op haar telefoon nummers in te toetsen en leerlingen op te bellen. Daarna verdween ze uit het kantoor om de omgeving rondom de faculteit te inspecteren. Her en der plukte ze leerlingen weg uit de kantine en tuin. Drie studenten die net het hazenpad wilde nemen zag ze vanaf de 3e verdieping een sluiproute door de schooltuin nemen. ‘Where do you think you are going?’, schreeuwde ze hen door het raam toe. ‘Nowhere madam’, zei één van de jongens met het schaamrood op zijn kaken. Toen er 10 leerlingen in het lokaal zaten kon de les dan toch beginnen, maar niet voordat madam Osei nog even een flinke preek had gegeven. Het was een tweedejaars klas en daardoor werd er bijna alleen maar lesstof gegeven waarmee ik al bekend was, desondanks was het toch interessant om de les bij te wonen, zeker omdat culturele verschillen duidelijk hun rol speelden. We keken een film over een jongetje met leerproblemen en faalangst dat door het maken van kunst meer zelfvertrouwen kreeg en gebruikten de film als casus. Daarna werd alle theorie van het afgelopen semester nogmaals herhaald, dit was namelijk de laatste les voor de tentamens na de kerstvakantie. Toen de les voorbij was praatte ik nog wat met madam Osei en beloofde haar in contact te blijven. Ik liep richting de bus met een aantal van de studenten en wisselde ook met hen telefoonnummers uit (zo gaat dat in Ghana). Na de les was het tijd om afscheid te nemen van Anthony. Hij zou die avond naar Duitsland vliegen voor een vergadering en dus had hij zijn schema omgegooid om toch nog even formeel afscheid te kunnen nemen. We praatten over onze ervaringen in Ghana en droegen het onderzoek over. Hij vroeg ook om een digitale versie, hij heeft namelijk banden met het Ministerie van Onderwijs in Ghana, zijn netwerk is werkelijk fantastisch! Na ons afscheid gingen Jasmine en Sasha naar de commercial area om daar gebruik te maken van de wifi verbinding, ze hadden vrij lastminute besloten dat ze Kumasi een dag eerder zouden verlaten en moesten daarom hun reisschema en hotelboekingen omgooien. Ik ging alvast naar huis toe waar ik een make over kreeg van de buurkinderen. Een fotoshoot en modeshow volgde, Victoria’s Secret is er niets bij!

Op donderdag stond huize Obroni op zijn kop. Alle keukenkastjes werden leeggehaald, de vloeren werden geveegd en gedweild, koffers werden ingepakt, laatste wasjes werden gedaan en alles werd afgestoft (vooral dat laatste is écht nodig in Ghana, je kunt elke dag wel stoffen met al het fijne zand dat binnenwaait). Halverwege de dag kreeg ik een telefoontje dat onze taart, die we hadden laten maken voor ons afscheid van de buren, klaar was om opgehaald te worden. Jasmine en ik offerden ons op om in de gloeiendhete middagzon naar de bakkerij te lopen. Daar aangekomen stonden de medewerkers ons al trots op te wachten en ze boden ons hun zelf gemaakte schepijs aan. We kozen voor een bakje Oreo ijs en toen we het aannamen kwam de aap al snel uit de mouw: of we voor de facebook-pagina met de ijsjes op de foto wilden, obroni’s in je zaak doen het altijd goed! We werden op een bankje neergezet en gefotografeerd, daarna werd ons nog gevraagd of we ook een videoboodschap voor ze wilden inspreken. ‘Come to Pinosella Ayeduase New Site near KNUST campus, they serve the best icecream in town!’ wist ik er geforceerd uit te krijgen. Nadat ons ijs op was gingen we weer met de taart naar huis. De kinderen lagen al de hele dag voor onze deur, te wachten tot we klaar waren met schoonmaken en tijd zouden hebben om met hen te spelen. Ik bedekte de taartdoos met mijn sjaal en met de smoes dat ik een cadeau voor Anthony bij me had kreeg ik de taart zonder al te veel argwaan naar binnen. Die avond kregen we er lucht van dat de familie naar de kerk zou gaan rond 7 uur. We waren net klaar met avondeten en het was half 7, als een gek renden we dus bij de buren naar binnen met de taart want je weet hier maar nooit hoe lang je uiteindelijk in de kerk zit. De kinderen waren door het dolle heen en de ‘goodbye-taart’ viel letterlijk en figuurlijk goed in de smaak. Nadat iedereen een flink stuk op had en de suiker zijn werk begon te doen moest er natuurlijk gedanst worden. Alfred, de oudste, haalde een strijkplank tevoorschijn waarop hij zijn telefoon neerlegde; de ‘DJ-booth’ was geïnstalleerd. Alle inmiddels bekende Ghanese plaatjes werden gedraaid en iedereen waagde zich op de dansvloer. Toen iedereen na een tijdje moe was gingen we nog even zitten om te kletsen, hoewel de kinderen het niet uitsproken merkte ik aan hen dat het afscheid ze zwaar viel. Iedereen was opvallend aanhankelijk en knuffelig, en Akwasi stopte af en toe een vinger van zijn kostbare taartglazuur in mijn mond. Priscilla stond er op dat ze een stuk van mijn haar zou afknippen: ‘so I will never forget you’. Inmiddels was het half 10 en we achtten de kans klein dat de familie nog naar de kerk zou gaan. Iedereen op Jasmine, Sasha, Kwame en ik na lag te slapen in de woonkamer. Terug in onze eigen woonkamer blikten we met z’n drieën terug op ons avontuur in Ghana en ik hoop (en weet) dat ik deze meiden ook in Nederland nog vaak ga zien.

De volgende ochtend ging de wekker om 05.20. Jasmine en Sasha stonden met hun backpacks op hun rug klaar om te vertrekken richting Cape Coast, hun reis door Ghana zou die ochtend beginnen. Nadat ik ze had uitgezwaaid kon ik de slaap niet meer vatten en besloot tijdens zonsopgang, nu het nog koel en stil was buiten, wat yoga te doen. Nu ik dit typ is het stil en ongezellig in huis, gelukkig komen pap en mam morgen aan in Kumasi en Roos zie ik volgende week in Accra. Het voelt nu de meiden vertrokken zijn echt als het einde in Kumasi, al ben ik hier nog het hele weekend. Deze laatste blog wil ik graag afsluiten met een overzichtje van wat ik ga missen hier, wat ik niet ga missen, wat ik geleerd heb en niet te vergeten; hoe het door jullie gedoneerde geld terecht is gekomen.

Iedereen ziet deze waarschijnlijk wel aankomen; ik ga de trotro missen. Van de schreeuwende, uit het raam hangende ‘mate’, tot gevaarlijke manoeuvres, tot het kletsen met medepassagiers, tot het gemak van overal en nergens kunnen in en uitstappen. Ook de enorme zwerm van duizenden vleermuizen die elke avond om stipt 17.40 over het huis vliegen ga ik missen, net zoals het geluid van de overburen die op hun erf Fufu staan te slaan. Natuurlijk het eten met je handen (die houden we er in Roossie!), drinken uit plastic zakjes, het gemak van eten op straat, het goedkope leven, de roze/oranje gekleurde lucht in de avond en de geur van Ghana/Afrika. Vergeet ook niet de behulpzaamheid, interesse en vriendelijkheid van vrijwel elke Ghanees die ik hier ontmoet heb en alle heerlijke gerechten: kontomire stew, springrolls, plataan, yam, fufu, konkonte, palmnutsoup, fanmilk en ga zo nog maar even door. Simpelweg het lopen langs Ayeduase Road ga ik missen en alle marktkraamhouders die ik inmiddels bij naam ken en elke dag begroet. Geloof het of niet maar ook het doen van de handwas zal ik missen! Ook zal het even wennen worden om straks weer terug te keren naar onze individualistische samenleving in Nederland, ik heb hier ervaren welke voordelen (en soms ook nadelen, uiteraard) daarmee samenhangen. Iedereen bekommerd zich hier om elkaar en relaties worden met veel zorg onderhouden. Ook het spontaan aanschuiven bij feesten (en begrafenissen) zal ik gaan missen net zoals het gevoel dat daarmee samenhangt: dat je altijd en overal welkom bent! Uiteraard ga ik ook de kleurrijke en vrolijke Ghanese kledingstijl missen en de straatverkopers die met een enorme voorraad prachtige stoffen op hun hoofd langs het huis lopen. De Ghanese gastvrijheid mag natuurlijk ook niet worden vergeten, hoewel de airco soms íets te enthousiast werd gebruikt naar mijn mening zijn de Ghanezen verreweg het meest gastvrije volk dat ik ooit ter wereld ontmoet heb, het zal je aan niets ontbreken en men doet er werkelijk alles aan om het je comfortabel te maken. Ook de hiermee samenhangende term ‘akwaaba’(welkom), zal ik missen, evenals de term ‘you’re invited’ wat betekend dat ongeacht wat iemand eet, hij/zij dit met je wil delen (ja, dat betekend inderdaad dat je dan met 2 handen in 1 bord eten zit te wroeten). Zelfs het constante ‘obroni!’ zal ik missen, ook in mijn dromen wordt ik tegenwoordig zo aangesproken. Tot slot zal ik het relaxte leven missen, de Ghanese muziek, palm en bananenbomen, het kopen van werkelijk van alles vanuit het autoraampje, het hangen op de binnenplaats met de buren terwijl ze koken/de was doen, de danscultuur en natuurlijk het samenwonen met Jas en Sas (mijn ‘parels’).

Wat ik niet ga missen is mijn persoonlijke wake up call om 6 uur in de ochtend: buurman Kwame die voor mijn slaapkamerraam mijn naam staat te roepen om me te sarren. Verder het eindeloze zweten, hoewel het in de 3 maanden dat ik hier ben wel minder is geworden blijft het gewoon frustrerend dat je na 1 stap uit de douche alweer bezweet bent. Wat ik nog minder ga missen in het ‘Ghanese zweet’, moeilijk te beschrijven, dat is gewoon iets wat je moet ruiken (of liever niet). Ook de statusverschillen/hiërarchie structuur, open riolen en oplichtpraktijken met taxichauffeurs zal ik niet missen. Vergeet ook de muggen en de slechte ontvangst op je mobiele telefoon niet. De vele (soms urenlange) stroomstoringen, het koud douchen en uiteraard de joekels van spinnen worden ook niet gemist. Net zoals de vele uitlaatgassen en het verbranden van plastic afval. In Nederland zal ik blij zijn wanneer ik me niet meer aan een avondklok hoef te houden. Hier werd van ons verwacht dat we voor het donker thuis zouden zijn en hier hebben we ons ook braaf aan gehouden, al betekend dit dat je om 18.00 al binnen moet zitten. ‘Malta’ (beter bekend als het roggebrood-drankje) en Jollof rijst zal je mij voorlopig niet zien eten/drinken en ook vind ik het fijn dat ik straks niet meer hoef te liegen over mijn geaardheid. Toch vreemd om 3 maanden lang te moeten liegen tegen mensen met wie je een hele goede band opbouwt (de buren), maar gezien hun streng Christelijke overtuigingen jezelf daarover niet durft uit te spreken. De enorme stereo-installaties die veel te hard staan, de openbare ‘toiletten’, de vele huwelijksaanzoeken en het niet nakomen van afspraken zijn ook zaken waar ik liever niet al te veel meer aan terug denk.

Wanneer ik terugkijk op mijn tijd in Ghana heb ik hiervan geleerd dat het belangrijk is goede relaties op te bouwen met de mensen om je heen. De Nederlandse directheid werkt daarbij niet in je voordeel. De tijd nemen, je werkelijk interesseren in iemand, smalltalk en beleefdheid brengen je hier heel ver.  Bij de groentekraam vraag je hier niet of je een komkommer mag, je zegt iemand eerst goedemiddag, vraag hem/haar hoe het gaat, als je degene wat beter kent informeer je naar diens familie/gezondheid, je wisselt wat zinnetjes in het Twi uit en daarna pas vraag je of je een komkommer mag kopen. Hierdoor bouw je al snel vriendschappen op, dat zie ik in de Albert Heijn in Leiden met het kassameisje niet zo snel gebeuren. Ook is het belangrijk met elkaar in contact te blijven; de Ghanezen hangen hier de hele dag aan de telefoon. Omdat ze belangrijke zaken te bespreken hebben? Nee. Ze willen simpelweg weten hoe het met je gaat. Ik heb hier in 3 maanden meer telefoontjes ontvangen dan in de afgelopen 3 jaar. Soms wist ik niet eens meer wie ik aan de lijn had. Het kon bijvoorbeeld een receptionist van een hotel zijn, om te vragen of ik veilig op de plaats van bestemming was aangekomen, of de secretaresse van de Director of Education die wilde weten hoe het met ons onderzoek ging. Mede hierdoor heeft iedereen een enorm netwerk om op terug te vallen, een mooi voorbeeld van een collectieve samenleving. Verder heb ik de Nederlandse normen en waarden meer leren waarderen. Iets wat ik lastig vond bijvoorbeeld was het feit dat Ghanezen alles behalve voorzichtig omgaan met andermans spullen. Wanneer er iets sneuvelde werd hiervoor ook geen excuus aangeboden. Ook het belang van status werd me hier al snel duidelijk. Iemands persoonlijkheid wordt hier niet omschreven naar aanleiding van diens interesses, kwaliteiten of hobby’s, maar aan diens opleiding en functie. Door statusverschillen was het niet eenvoudig ‘zaken’ te doen. Het betekend dat je compleet bent overgeleverd de persoon die boven je staat, deze doet gewoonweg wat hij/zij wil zonder daarbij ook maar enigszins rekening met je te houden. Ongenoegen hierover kan niet worden uitgesproken of ook maar enigszins worden uitgestraald (denk even terug aan het moment met de decaan van het internationale kantoor..). Des te meer heb ik hierdoor leren waarderen hoe fijn het is dat je in Nederland als een gelijke met elkaar kan praten wanneer er sprake is van ontevredenheid of conflict. Je vind samen een manier om weer door één deur te kunnen, hier is dat absoluut niet mogelijk. Naast culturele verschillen waarvan ik geleerd heb, heb ik natuurlijk ook geleerd hoe kwalitatief onderzoek uit te voeren en weet ik nu veel meer over verschillende soorten handicaps (en hoe verschillende culturen hiermee omgaan). Ook over onder andere sensorische integratie, Art Therapy in Ghana, lesmethoden in het Speciaal Onderwijs en het afnemen van interviews heb ik nu meer kennis. Ik kan een heel verslag schrijven over alles wat ik heb geleerd hier in Ghana (en dat heb ik ook gedaan), maar als laatste wil ik nog zeggen dat ik heb geleerd meer voor mezelf op te komen, mijn gedachten te delen en mijn mening te geven.

En wat is er met het ingezamelde geld gebeurd, hoor ik je denken. We hebben met elkaar heel goed gekeken naar wat hier de behoefte was en zijn heel selectief met het besteden van het geld om gegaan. We vinden het ook belangrijk hierover transparant te zijn en jullie te laten zien wat er met de donaties is bereikt. Een klein gedeelte van het opgehaalde bedrag is besteed aan het uitvoeren van het onderzoek, denk hierbij aan met name transport en printkosten. Het onderzoek is overgedragen aan de Director of Education en Professor Edusei en zal via hem uiteindelijk ook bij the Ministry of Education terecht komen. Hopelijk nemen zij de onderzoeksresultaten serieus en is een volgend team dat naar Ghana gaat in staat om het onderzoek verder op te pakken en uit te breiden. Verder hebben we alle 15 klassen van Garden City Special School kunnen voorzien van een pictogram-systeem zodat de kinderen (die geen van allen kunnen lezen) toch een duidelijke dag structuur hebben. Ook hebben we voor alle docenten een workshop over het gebruik van het systeem in de klas kunnen verzorgen. De schoolkliniek hebben we voorzien van schoonmaakmaterialen en medische materialen waaronder wondverzorgingsproducten, malaria-injecties, anti-worm pillen, gaasjes, verband, pleisters en jodium. Ook hebben we 4 scholen kunnen voorzien van Teaching and Learning Materials waaronder educatieve posters, pennen, schriften, educatief speelgoed, lesboeken en creatieve materialen. Hiermee waren de docenten en leerlingen erg blij aangezien de beschikbaarheid hiervan erg beperkt is in Ghana en er nauwelijks tot geen budget voor is. Een ander project waar een gedeelte van het geld naar toe is gegaan was het daklozen-project. We hebben 4 daklozen met een beperking en 1 dakloos gezin enigszins kunnen helpen door hen te voorzien van een goed gevuld pakket met levensmiddelen waaronder regenkleding, toiletartikelen, dekens, kleding, schoeisel, en lang houdbare etenswaren. Daarnaast hebben we in ieder pakket een setje materiaal gedaan om schoenen te kunnen poetsen, op die manier kunnen de daklozen een klein inkomen genereren aangezien de studenten die richting de campus lopen er tiptop uit willen zien. Op Deduako Special School hebben we workshops gegeven over verschillende syndromen waaronder Down, Cerebral Palsy en Fragile X omdat de basiskennis van de docenten erg beperkt was. Daarnaast hebben we hen methodes aangereikt om met de studenten om te gaan. Zo hebben we hen de ABC-analyse leren toepassen, fysiotherapie-oefeningen overgedragen en hen meer geleerd over sensorische integratie. Daarbij hebben we hen ook voorzien van sensorische materialen. Ook hebben we op deze school de omgeving opgefleurd met 5 muurschilderingen en hebben we hen voorzien van een website zodat ze enigszins vindbaar zijn voor potentiele leerlingen, NGO’s en vrijwilligers.

Goed, ik denk dat daarmee deze laatste blog tot een einde komt..

Ik heb er erg van genoten om al mijn ervaringen met jullie te kunnen delen en vind het leuk dat jullie elke week weer trouw de tijd namen om mijn blog te lezen.

Ik ga nog even naar buiten om een frisse neus te halen en de Afrikaanse lucht nog eens goed op te snuiven, om iedereen in de straat gedag te zeggen en voor een laatste keer Kontomire stew te halen bij mijn favoriete kraampje.

Laat je nog even een berichtje achter?

Vind ik leuk!

Dikke kus,

Lau